Panorama Schiedam

In het nieuwe Panorama Schiedam vertelt het Stedelijk Museum Schiedam de verhalen van de stad. Het gaat niet alleen over harde werkers, dromers en avonturiers maar ook over helden, strategen en overlevers. Je ziet het allereerste huis, de molens en de flatgebouwen, en maakt kennis met het paardje van Kethel, dat ruim 2.000 jaar oud is. De presentatie is voor iedereen van jong tot oud en ging zaterdag 14 mei 2022 open. Het Panorama Schiedam is de eerste semi-permanente presentatie over de geschiedenis in het museum en in de stad.

‘Het Panorama Schiedam biedt een inkijkje in het Schiedam van vroeger’, zegt museumdirecteur Anne de Haij. ‘Je ziet verhalen van Schiedammers uit de hele wereld, die samen de stad én Nederland maakten tot wat het nu is.’ Merel van der Vaart, conservator stadsgeschiedenis: ‘We wilden aandacht geven aan verhalen over Schiedam die soms nog onderbelicht zijn, maar waarin veel mensen van nu zich zullen herkennen.’ Je stapt in een fantasierijke wereld in miniatuur en ziet huisjes met sfeervol verlichte ramen. Ook hoor je mensen praten en lachen. Je staat er letterlijk middenin, soms loop je zelfs op water.

Samen met geschiedenis-experts uit de stad koos het museum tien verhalen die belangrijk zijn voor de stad en vaak ook gaan over de geschiedenis van Nederland. Water speelt een belangrijke rol. De trekvaart – het OV van vroeger – vervoert mensen naar de stad. Ze komen ook uit andere landen, vaak met schepen die de wereldzeeën bevaren. Bij hoog water zorgt de Maas voor overstromingen in de vooroorlogse wijk De Gorzen. Mensen timmeren ramen en deuren dicht om hun huis te beschermen.

Marloes van der Hoek en Wikke van Houwelingen, kunstenaars die doorgaans theaterdecors ontwerpen, gaven het panorama vorm als een voorstelling met Schiedammers in de hoofd- en bijrollen. Daarbij werkten ze samen met licht- en geluidsontwerpers, requisietenmakers en maquettebouwers. ‘Voor Schiedammers is het hopelijk een landschap van herkenning, maar ook mensen van buiten zullen zich herkennen’, zegt Van der Hoek die het panorama vergelijkt met een wünderkammer waar je grote en kleine schatten kan vinden. Van Houwelingen: ‘Je ziet de vitaliteit van mensen, elke tegenslag wordt omgezet in daden.’

De tentoonstelling gaat over leven in een kwetsbare delta, sociale ongelijkheid en de wereldeconomie. Deze thema’s zijn nog altijd actueel en sluiten aan bij de Canon van Nederland met vijftig hoogtepunten uit de Nederlandse geschiedenis. Schiedam is in zijn historie ‘typisch Nederland’ en soms zelfs voorloper. Hier schrijven Schiedammers het verhaal van Nederland.

Bij binnenkomst in het panorama sta je eerst op ‘het mooiste uitkijkpunt van de stad’ en zie je de hele stad. Daarna wandel je door de geschiedenis, een reis die zo’n 200 jaar vóór de jaartelling begint. Het land maakt dan deel uit van het Romeinse rijk. Loop je verder dan trekken de eeuwen aan je voorbij. Je maakt kennis met Teetge die rond 1600 wordt geboren. De herbergier helpt jonge mannen aan een contract bij de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) in ruil voor een deel van hun loon.

Je komt te weten dat Schiedammers een rol hadden op de plantages in Suriname. Ze hielden slaven in deze Nederlandse kolonie. Ook ontmoet je Cornelis Stout die er met zijn gezin naartoe gaat. De Schiedammer wil er als kuiper (tonnenmaker) werken. Midden op zee kapen piraten het schip en wordt het gezin verkocht en tot slaaf gemaakt. Na een reddingsactie van Schiedammers worden ze vrijgekocht en keren ze terug.

In de 19de en 20ste eeuw staat de stad in het teken van de jeneverindustrie. Veel Schiedammers werken in branderijen, mouterijen of in de glasfabriek. Elisabeth Koeten-Ooms doet mee aan protestacties en hongeroptochten. In 1919 wordt ze in de gemeenteraad gekozen, als eerste vrouw ooit, ook in Nederland. De laatste verhalen gaan over de wijken De Gorzen, Nieuwland en Groenoord. Hoe is het om daar te wonen in de laatste helft van de twintigste eeuw? Het panorama eindigt met een plek waar bezoekers hun bijdrage kunnen achterlaten. Daar begint de geschiedenis van morgen.

Ruim twee jaar is er gewerkt aan het tot stand brengen van het Panorama Schiedam. Dat deed het Stedelijk Museum Schiedam niet alleen. Zowel voor de vorm als voor de inhoud zijn er vele mensen die hebben meegedacht en meegewerkt.

Het museum riep de hulp in van decorontwerpers: Marloes van der Hoek en Wikke van Houwelingen. Zij bedenken normaalgesproken de decors voor grote theaterproducties. Daarvoor werken ze met een team van specialisten, op het gebied van bouwen, geluid en licht. Ze brachten de beste mensen die ze kennen met zich mee om Panorama Schiedam tot stand te brengen.

Scherpe keuzes waren nodig: welke verhalen vertel je wel, en welke niet? Welke bronnen kunnen we raadplegen en zijn er misschien nieuwe kanten van een verhaal die nog nooit belicht zijn? En ook: welke historische voorwerpen willen we een plek geven in de presentatie? In Schiedam zijn veel mensen die ons verhalen vertelden, hielpen dingen uit te zoeken, of die hun kennis met ons wilden delen.

De productie van het Panorama Schiedam heeft ruim anderhalf jaar geduurd. Na de eerste schetsen en proefopstellingen, is het Panorama Schiedam eerst op ware grootte opgebouwd in de werkplaats van Ruimtetijd. Dat was nodig omdat het museum zelf nog in renovatie was. Daarna is het geheel naar Schiedam verplaatst, opnieuw opgebouwd en is er verder gewerkt aan de detaillering, het geluid en het licht. Nu, vanaf 14 mei 2022, is het Panorama Schiedam dan eindelijk voor het publiek te bezoeken.

Stedelijk museum Schiedam 2022

Concept en ontwerp Marloes en Wikke

Inhoud samenstelling Merel van der Vaart, conservator stadsgeschiedenis
Catrien Schreuder, hoofd collecties en tentoonstellingen

Projectleiding & productie Siemen van der Werf
Leonie Baars
Annemieke Olthuijs (Stedelijk Museum Schiedam)
Floortje Halters

Maquette bouw en rekwisieten Juliette Mout

Illustraties Josje Marie Vrolijk

Grafisch ontwerp Maarten Brandenburg

Lichtontwerp Yuri Schreuders

Geluidsontwerp Rik Elstgeest

Technische productie Martijn Nieuwenburg
Titus Duitshof (stage)

Uitvoerend ontwerper en realisatie Oscar van Raaij

Bouw Guido Bevers, Tamar Blom, Sebastiaan van de Mortel, Miguel Rodriguez

Assistenten Noa Helder, Mikki de Gier, Willem van der Hoek
Leoni Pirenne, Marija Prosheva, Berber Struiksma

Schilders Merijne Spits, Roos Minten, Nona Mooij, Veerle van der Veer

Maquette assistenten Juliet Campfens, Esther de Ruiter, Lybrich Wieringa
Han Ruiz Buhrs, Imke Bogers, Britte Koolen, Jip Moeken

Lees